Kontakt Lens

Kontakt lensler gözün kırma kusurlarını düzeltmek üzere gözlüğe alternatif olarak üretilmiş, korneanın ön yüzeyine yerleştirilen yapay merceklerdir. Kırma kusurlarını düzeltme amaçlı olarak kullanılmasına ek olarak kozmetik veya bazı kornea hastalıklarını tedavi edici yönüyle de tercih edilebilmektedir. Kontakt lensin çalışma prensibindeki temel ilke, miyopi veya hipermetropi derecesine göre kornea eğriliğinin bir kontakt lens yüzeyi ile değiştirilmesi ve bu yolla var olan kusurun düzeltilmesi olarak karşımıza çıkar.

Astigmatizma durumunda ise çoğunlukla kornea ön yüzeyinin çarpıklığı sonucu ortaya çıktığı için ya sert kontakt lens kullanımı veya özel olarak astigmatizma kusurunu düzeltmek üzere üretilmiş yumuşak lenslerin (torik lens) kullanımı gerekmektedir. Presbiyopi olarak adlandırılan; genellikle 40 yaşından sonra oluşan yakın mesafeyi görme problemini gidermek üzere üretilmiş kontakt lensler de mevcuttur.

Kullanımı gittikçe yaygınlaşan ve gözün saydam tabakası kornea üzerine konan, küçük plastik merceklere kontakt lens adı verilmektedir. Günümüzde gözü bozuk olan bir çok insan gözlük yerine lensi tercih etmektedir. Kontakt lens İlk defa 1508 yılında Leonardo da Vinci tarafından düşünülmüştür. Göz ile temas halinde yerleştirilen, içi su dolu lens kullanan temel optik prensipleri çeşitli çizimler ve açıklamalarla anlatan “Codex of the Eye” adını verdiği belgeyi hazırlamıştır. Kontakt lens günümüzde çok gelişmiştir.

Leonardo da Vinci”den 100 yıl sonra Rene Descartes görme sorunlarını düzeltmek için kornea lens fikrini geliştirdi. yaklaşık 170 yıl sonra Thomas Young, Descartes’in fikrini geliştirerek ilk lens olarak kabul edilen lensi yapmayı başarmıştır. Fakat o zamana kadar yapılan yada geliştirilen lensler henüz göze takılamıyordu.

Almanya’da 1887 yılında bir cam ustası olan August Muller, göze takılabilen ve göz tarafından kabul edilen kontakt lensi geliştirdiğini duyurdu. Kendisine tıp bilimine yaptığı bu buluşu için fahri doktor unvanı verildi. Bundan sonra, bütün dünyada lens ile ilgili tasarımlar ve gelişmeler hızlandı.

Amerika’da 1948 yılında, korneanın sadece bir bölümünü kapsayan, plastikten yapılan sert kontakt lensler, Kevin Tuohy tarafından imal edildi. Bu devrimci adım ile kontakt lenslerde birçok değişiklik gerçekleşti. Sohnges (Almanya), Neill (ABD) ve Dickinson (İngiltere) mikro-korneal lenslerin öncüleri oldular.

Lens üretimi teknoloji ile birlikte büyümeye devam etti ve 1960’larda Otto Wichterle ve Drahoslav Lim plastik, su emici, yumuşak kontakt lens’i ürettiler. Bu gelişme günümüzde üretilen kontakt lenslere ilham kaynağı olmuştur. 1970’lere kadar miyop ve hipermetroplar için lensler üretilmekteydi.

1978 yılında Amerika’da astigmatı olan hastalar için ilk torik kontakt lensler üretildi. 1975 yılında kalıcı lensler üretildi. 1980’lerde yumuşak ve renkli lensler kullanılabilir hale geldi. Sırasıyla GGS lensler ve Bifokal lensler piyasaya çıktı. 1990' larda ilk çok amaçlı lens bakım solüsyonu kullanılabilir hale geldi.

Sert, yumuşak ve yarı yumuşak lensler olmak üzere üç çeşittir. Sert lensler polimetilmetakrilat, yumuşak lensler Hema (hidroksimelitmetakrilat) ve Hydron’dan, yarı yumuşak lensler ise Cap (selüloz asetat bütirat)tan yapılmaktadırlar. Ayrıca silikondan yapılan lensler de mevcuttur.

Lenslerin birbirine göre ve gözlüğe göre pozitif ve negatif tarafları vardır. Lens ile gözlüğe göre daha net görüntü elde edilir. Gözlüğün şakak ve burun üzerindeki ağırlık ve basıncı, kontakt lenste yoktur. Görme alanı daha geniştir. Kötü tarafları ise dikkatli bakım gerektirmeleri, alışana kadar bazı sıkıntılarının olması ve en önemlisi korneanın oksijen almasını güçleştirdiklerinden gün sonunda çıkartılması gerekmektedir. Son zamanlarda, devamlı takılabilen yumuşak lensler de üretilmektedir.

Herkes kontakt lens takmaya uygun göz yapısına sahip değildir . Gözün çevresindeki iltihabi problemler, korneanın da lens sebebiyle iltihaplanmasına sebep olacağından önce bu problemlerin halledilmesi gerekir. Gözümüzü kaplayan konjonktival yapının da ( ki biz onu beyaz olarak görürüz) sağlıklı olması gerekir. İleri derece de alerjik ya da romatizmal hastalıklar nedeniyle bu yapı bozulduysa kontakt lensin takılması uygun olmayacaktır. Tüm bu kriterler göz doktorunun yapacağı detaylı inceleme ile saptanır ve değerlendirilir.

Kontakt lenslerin kendi kullanım süreleri mevcut olup örneğin günlük ,aylık gibi lens çeşitleri bir ömür kullanılabilir. Fakat lens kullanımı hasta açışından bir süre sonra konforunu yitirirse başka tedavilere; daha kalıcı cerrahi yöntemlere başvurulabilir. Çünkü lenslerin kullanımı kadar bakımı da çok önemli ve hassas bir iştir. Yine lens kullanımının sonlanıp sonlanmayacağına göz doktoru ve hasta birlikte karar verir.

Kontakt lens kullanımı Doktor muayenizden sonra lensiniz belirlendiğinde ilk denemeler yapıldıktan sonra size konuyla ilgili bir eğitim verilecektir. Bu eğitim sayesinde lenslerinizi kullandığınız süre boyunca kendiniz bakım ve kullanma işlemini yapabileceksiniz. O yüzden lens kullanımı, kendi öz bakımını yapabilecek bireyler için uygundur.

İlk dönemde tak-çıkar biraz zorlayabilir ancak düzenli talimatlara uyarak herhangi bir zorluk yaşanmayacaktır. Ama lens kullanırken dikkat edilecek en önemli konu hijyendir. Lensin temizliği ve bakımı çok önemlidir ve hassasiyetle uygulanması gerekir. Lensle uyumamalı, havuza, denize girmemeli ve duş alınmamalıdır .Ayrıca uzun süre gözünüzde kalan lens, göz kuruluğu yapacağından eve gelir gelmez çıkartıp ,gözümüzü rahatlatmamız önemlidir.

Özel kontakt lens solüsyonları ve tabletleri sayesinde lens temizliği sağlanabilir. Günlük kullan – at lenslerinizi akşam çıkarttığınızda temizlemenize gerek yoktur çünkü lensleriniz günlükse ertesi gün kesinlikle kullanılmamalıdır.

Normal göz muayenesi dışında hastanın kornea ölçümlerinin değerlendirilmesi ve kontakt lens denemesi gibi bir muayene yapılabilir. Çünkü kontakt lensler de gözlük numaraları gibi kişiye özeldir ve yapılacak ölçüm neticesinde belirlenir . Her marka her göze iyi gelmeyebilir bunun için de birden fazla deneme yapmak gerekebilir.

Günümüzde en çok kullanımda olan iki adet lens çeşidi vardır.

• Gaz Geçirgen Sert Lensler: Gözün oksijen almasına olanak verdiklerinden dolayı bu şekilde adlandırılmışlardır. Bu geçirgenlik sayesinde günümüzde kullanılmayan sert lenslere göre kornea epitel metabolizmasına daha az zarar vermektedirler. Sert yapılarından dolayı kornea şeklini almadıkları için yüksek dereceli astigmatizma ve keratokonus olgularının tedavisinde tercih edilmektedir.

• Yumuşak Lensler: Bu tip lensler kullanım şekline ve sıklığına göre birçok alt kategoriye ayrılır: Kullan-at olarak adlandırılan tek günlük lensler, günlük kullanılan aylık lensler, günlük kullanılan yıllık lensler, bazı kornea rahatsızlıklarının tedavisi için kullanılan tedavi edici lensler, bifokal adı verilen yakını da görmeyi sağlayan lensler ve renkli lensler. Yumuşak lensler kullanım bakımından daha konforludur. Kırma kusurlarının giderilmesi amacıyla kullanılan kontakt lenslerin çoğu renksizdir ve takıldığında gözün görünümünü değiştirmezler. Gözde kaldıkları sürece kusuru ortadan kaldırarak görüntüyü berraklaştırırlar.

• Lens kullanan kişiler nesneleri gerçek boyutlarında görmektedir. • Gözlükte yan görüş açısı zayıf iken kontak lensler daha geniş bir görüş alanı sunmaktadır.

• Gözlük kullanan kişiler çerçeve ve mercek kenarlarının yarattığı histen şikâyet ederken, kontakt lens kullanımında benzer engellerle karşılaşılmaz.

• Kontakt lensler gözlüğün yüzde yaptığı ağırlığı yapmadığı için rahatsızlık verici değildir.

• Soğuktan ortamdan sıcak ortama geçişte gözlükte yaşanan buğulanma durumu kontakt lenste gerçekleşmez.

• Spor, dans vb. hareketli aktivitelerde gözlüğün yüzden düşme tehlikesi bulunmaktadır. Kontakt lenste ise bu dezavantaj yoktur.

• Gözlük kullanan kişilerin güneş gözlüğü kullanmaları zorlaşmaktadır. Kontakt lens kullanımında ise bu zorluk bulunmaz.

Göze uygun olmayan lens seçimi büyük ihtimalle çeşitli problemlere yol açacaktır. Bu sebeple kontakt lensin çeşidi veya kullanma amacı ne olursa olsun uzman hekimin tavsiye ettiği uygun özelliklere sahip kontak lensler edinilmelidir. Uzman hekim muayenesi esnasında kişinin gözüne en uygun ölçü ve özelliklere sahip kontakt lens belirlenir ve deneme lensi ile kontakt lenslerin göz ile olan uyumu değerlendirilir. Her şey yolunda ise kontakt lens reçetesi verilir . Ayrıca kişiye lens takma, çıkarma ve temizleme gibi temel kullanım talimatları verilerek rehberlik edilmektedir. Göz hekiminin önereceği sıklıkta yapılan kontroller sonrası şartların olağan olması halinde kontakt lens kullanımına devam edilebilir. Kontakt lensler, gözlüksüz bir hayat sürdürmek isteyen fakat refraktif cerrahiye uygun olmayan ya da invazif bir yöntemden kaçınmak isteyen kişiler için kullanışlı ve estetik gereçlerdir. Buna rağmen seçimi, bakımı ve kullanımı doğru yapılmadığı zaman göz kuruluğu ve kızarıklığı bazense kalıcı görme kaybına kadar gidebilen göz enfeksiyonlarına sebep olabilirler.

• Lensler göz hekimin önerdiği saatler süresince kullanılmalı daha uzun saatler gözde kalmamalıdır.

• Gözlerde herhangi bir rahatsızlık hissedilmese bile, kontakt lensin maksimum kullanım süresi aşılmamalıdır.

• Periyodik kontakt lens muayeneleri aksatılmamalıdır.

• Lens takma ve çıkarma işlemleri öncesinde eller sabun ve su ile iyi temizlenmeli; kurulamada ise elde kalıntı kalmaması için kağıt havlu önerilir.

• Lensleri her çıkarışta özel solüsyon ile ovulmalı ve bu solüsyon içinde saklanmalıdır.

• Farklı lens bakım yöntemleri bir arada uygulanmamalı veya bu konuda göz doktorunun önerdiği yöntem uygulanmalıdır.

• Kontakt lensler kesinlikle kişiye özeldir ve başkaları ile paylaşılmamalıdır.

• Aeresol ve spreylerin lensler ile temasından kesinlikle kaçınılmalıdır.

• Makyaj yaparken göz kapaklarının iç kısımlarına dikkat edilmeli ve makyaj malzemesinin lens ile temasından kaçınılmalıdır. Önce kontakt lens takılmalı ve makyaj ondan sonra yapılmalı , makyaj temizlenirken de önce kontakt lens çıkarılmalı sonra makyaj silinmelidir.

• Göz doktorunun önermediği hiçbir ilaç ve damla kullanılmamalıdır.

• Solüsyon şişesinin ucu parmaklar ve lensler ile temas etmemelidir.

• Gözlerde oluşan herhangi bir rahatsızlık hissinde, lens kullanımı bırakılmalı ve durumun devamı halinde göz doktoruna başvurulmalıdır.